فنلاند به دلیل اصلاحات متعدد در نظام آموزشی، شناختهشده است. این کشور با بهرهگیری از رویههای معقول و محیطهای آموزشی جامع که هدف برابری آموزشی را جایگزین شناسایی برترینها میکنند، نظامی آموزشی برقرار کرده که بهعنوان یکی از کارآمدترینها تلقی میشود.
عوامل مختلفی در دستاوردهای نظام آموزشی فنلاند نقش دارند که حاصل تجربه، آموزش و اصلاحات متعدد است. بررسیها نشان میدهد که ۱۰ عامل مهم موجب پیشی گرفتن نظام آموزشی این کشور از سایر کشورها و موفقیت آن در دستیابی به اهداف شده است.
۱- استفاده نکردن از آزمونهای استاندارد
فنلاند از آزمونهای استاندارد استفاده نمیکند. تنها استثنای این رویه آزمونی موسوم به National Matriculation Exam است که یک آزمون داوطلبانه در دوره دبیرستان محسوب میشود. آزمونهای استاندارد که گاهی بهصورت آزمونهای چهارگزینهای نیز برگزار میشوند، امتحاناتی هستند که در آنها تمام داوطلبان در شرایط یکسان برای پاسخگویی به سؤالات قرار میگیرند و تقریباً همهچیز از قبل مهیا است. تمام دانشآموزان فنلاندی بر اساس یک سامانه نمره دهی اختصاصی سنجیده میشوند که توسط معلم آنها تدوینشده است.
۲- عدم پاسخگویی معلمها
در فنلاند تمام معلمها باید مدرک کارشناسی ارشد در رشته مربوطه داشته باشند تا بتوانند بهعنوان معلم مشغول به کار شوند. دورههای تربیتمعلم یکی از سختترین و دقیقترین دورههای آموزشی در کشور محسوب میشوند. همچنین هیچ سامانهای در فنلاند برای ارزیابی عملکرد معلمها وجود ندارد. درواقع بهزعم مسئولین بلندپایه آموزش در این کشور، پاسخگویی زمانی لازم است که احساس مسئولیت کمرنگ میشود و نظام آموزشی فنلاند مانع این امر است.
۳- تأکید بر همکاری بهجای رقابت
در فنلاند فهرست برترین مدارس وجود ندارد و محیط آموزشی این کشور جای رقابت نیست، بلکه در آن همکاری رواج دارد.
۴- اولویت داشتن اصول
سالها قبل نظام آموزشی فنلاند نیازمند اصلاحات ساختاری بود. برنامهای که برای این منظور تدوین شد، شامل بازگشت به اصول بود. هدف این اصلاحات دستیابی به نمرات عالی یا بالا بردن سطح نمرات نبود، بلکه ایجاد محیط و امکانات آموزشی برابر برای همه بود. از دهه ۱۹۸۰ میلادی اصول زیر در نظام آموزشی فنلاند جایگاه ویژهای یافت:
– آموزش، ابزاری برای تعدیل نابرابری اجتماعی است.
– تهیه غذای رایگان برای تمام دانشآموزان
– تسهیل دسترسی دانشآموزان به خدمات پزشکی
– ارائه مشاوره فیزیولوژیکی
– راهنمایی اختصاصی فردی
– کار فردی در یک محیط عمومی عادلانه، روش آموزش فنلاندیها است.
۵- شروع مدرسه در سن بالاتر
فنلاندیها در مقایسه با بسیاری از کشورهای صنعتی دیرتر به مدرسه میروند. سن شروع مدرسه در این کشور ۷ سالگی است. دوره آموزش اجباری در این کشور ۹ سال است و پس از کلاس نهم یا ۱۶ سالگی، ادامه تحصیل به تصمیم شخصی نوجوانان بستگی دارد.
۶- ارائه پیشنهادهای شغلی بهجای رفتن به دانشگاه
در فنلاند پس از دوره دبیرستان یک دوره آموزشی سهساله وجود دارد که دانشآموزان را برای رفتن به دانشگاه آماده میکند؛ اما دانشآموزانی که مایل به ادامه تحصیل در دانشگاه نیستند، میتوانند وارد یک دوره سهساله حرفهای شوند که آنها را برای مشاغل مختلف آماده میکند.
۷- خواب بیشتر
بر اساس تحقیقات اخیر، زود بیدار شدن برای سلامت دانشآموزان مضر است. به همین علت دانشآموزان فنلاندی اولین کلاس درس را حدود ساعت ۹ تا ۹:۴۵ صبح آغاز میکنند و بین ساعت ۲ تا ۲:۴۵ بعدازظهر مدارس این کشور تعطیل میشوند. ساعات تدریس مدارس طولانیتر و مدتزمان استراحت بین کلاسها نیز بیشتر است.
۸- تدریس توسط یک معلم
تعداد معلمها و دانشآموزان در فنلاند کمتر از سایر کشورها است. معمولاً دانشآموزان فنلاندی حدود شش سال تحصیلی را با یک معلم سپری میکنند. در این دوران معلم جایگاه یک مربی همراه یا یکی از اعضای خانواده را به دست میآورد. بدین ترتیب اعتماد دوجانبه و پیوندی برقرار میشود که بر اساس آن هردو طرف یکدیگر را بهخوبی میشناسند و به هم احترام میگذارند.
۹- فضای آرامتر
در مدارس فنلاند استرس کمتری وجود دارد، گروهبندیهای غیرضروری حذفشده است و دانشآموزان توجه بیشتری از مسئولین مدرسه دریافت میکنند. دانشآموزان زمانهای مختلفی را برای خوردن، فعالیتهای خلاقانه و آرامش در اختیار دارند. در طول روز بازههای زمانی ۱۵ تا ۲۰ دقیقهای برای بلند شدن، نرمش و هواخوری دانشآموزان پیشبینیشده است. برای معلمها نیز اتاقهایی در نظر گرفتهشده است تا در آن استراحت کنند و با سایرین روابط اجتماعی داشته باشند.
۱۰- کاهش تکالیف و فعالیتهای خارج از مدرسه
میزان تکالیف و فعالیتهای خارج از مدرسه در فنلاند از هر جای دیگر جهان کمتر است. دانشآموزان این کشور هر شب تنها نیم ساعت را صرف انجام امور مربوط به مدرسه میکنند. این دانشآموزان تمام دانش لازم را بدون نیاز به تحمل استرس ناشی از تلاش برای بهترین بودن، در محیط مدرسه میآموزند و بدون نگرانی درباره نمرات میتوانند بهعنوان یک انسان آموزش ببینند و رشد کنند.