رابطه پدر و مادر در رفاه و خوشبختی کودک نقش مهمی بازی میکند و بر تمام جنبههای زندگی او از سلامت روان و موفقیت تحصیلی گرفته تا روابطش در آینده تاثیر میگذارد.
مشاجره گهگاهی پدرو مادرها پدیدهای عادی است اما تاثیر آن برکودکان به اشکال متفاوتی خود را آشکار میکند.
در اکثر موارد کودکان زیاد تحت تاثیر مشاجره معمولی پدر و مادرقرار نمیگیرند اما اگر این جر و بحثها با داد و فریاد و عصبانیت شدید باشد یا باعث قهر والدین با هم بشود، کودکان در معرض آسیب جدی قرارمیگیرند.
تحقیقاتی که دهها سال است در بریتانیا و سایر کشورهای جهان با مشاهده دراز مدت رابطه والدین در خانه انجام شده نشان میدهد که کودکان حتی در سن شش ماهگی اگر در معرض مشاجره و دعوای مداوم و طولانی والدین خود قرار بگیرند، ممکن است ضربان قلب و هورمونهای استرس آنها افزایش پیداکند.
نوزادان، کودکان و افراد بالغ با زندگی در محیطی که بین والدین درگیری و مشاجره طولانی وجود دارد احتمالا نشانههایی از اختلال در رشد اولیه مغز، بر هم خوردن خواب، اضطراب، نگرانی ،افسردگی و رفتارهای ناهنجار نشان خواهند داد.
گفته میشود که طلاق و جدا زندگی کردن والدین بیشترین آسیب را برکودکان میگذارد اما در بعضی موارد بحث و منازعات والدین در دوران قبل از طلاق، در جریان آن و بعد از طلاق، احتمالا زیانبارترین تاثیر را بر کودکان میگذارد.
کودکانی که در معرض دعوای مداوم والدین قرارمی گیرند ممکن است در تحصیل موفق نباشند همین طور اغلب تصور میشود که عوامل ژنتیکی ممکن است در واکنش کودکان به مشاجره والدین نقش داشته باشد.
درست است که این عوامل نقش اساسی در مشکلات روانی کودک، ازجمله اضطراب، نگرانی و افسردگی دارند اما تاثیر محیط خانوادگی و پرورشی کودک هم، در رشد و سلامت روانی او اهمیت بسیار دارد.
از این گذشته نتیجه تحقیقات نشان میدهد که خطر عوامل ژنتیکی در بروز مشکلات روانی میتواند تحت تاثیر محیط خانوادگی و پرورشی کودک، بیشتر یا کمتر شود.
در هر حال کیفیت رابطه والدین چه در زندگی مشترک چه بعد از جدایی نقش اساسی در زندگی کودک دارد.
دعوا برسرکودکان
اختلاف نظر بین پدر و مادر یا حتی مشاجره، اغلب امری عادی است اما اگر این مشاجرات مداوم و لاینحل باقی بمانند باعث ناراحتی کودکان میشود.
اگر مشاجره بر سر کودکان باشد آنها از این که باعث دعوا بین والدین خود شدهاند، احساس گناه میکنند.
اثرات منفی آن بر کودکان شامل بدخوابی، نگرانی و رفتار ناهنجار در مدرسه می شود. همچنین این کودکان از افسردگی رنج میبرند و در تحصیل موفق نمیشوند و در نوجوانی و بزرگسالی بعضی از آنها ممکن است گرفتار مشکلات جدیتری نظیر خودآزاری شوند.
کودکانی که به دلیل مشاجره دائمی والدین خود منزوی می شوند در آینده در روابط احساسی خود مشکل خواهند داشت
آسیب خشونت خانوادگی و آزار بر سلامت و رشد کودکان مدتها است که شناخته شده اما فقط مشاجره خشن نیست که به کودکان آسیب وارد میکند؛ بیمهری، بیتوجهی و سردی نیز میتواند به رشد عاطفی، رفتاری و اجتماعی کودکان لطمه بزند.
مشکل به اینجا ختم نمیشود
تحقیقات نشان میدهد که تاثیر زیانبار رابطه بد والدین درمحیط خانواده میتواند از نسلی به نسل دیگر منتقل شود.برای تضمین خوشبختی و زندگی خوب کودکان امروز که والدین فردا و خانوادههای آینده هستند، باید این رشته پاره شود.
عواملی که باعث کاهش آسیبهای وارد برکودکان میشود
تحقیقات نشان میدهد که کودکان حتی قبل از سن دو سالگی رفتار پدر و مادرخود را کاملا زیر نظر میگیرند.
کودکان متوجه بحث و مشاجره والدین خود هستند حتی اگر در خلوت دعوا کنند. آن چه اهمیت دارد این است که کودکان چه برداشتی از دلیل این مشاجره و نتیجه آن خواهند داشت.
کودکان براساس تجربیات گذشته از دعوای والدین میتوانند پیشبینی کنند که سرانجام دعوا چه خواهد بود و آیا امنیت خانواده را به خطرخواهد انداخت یا نه. بعضی ازکودکان در چنین شرایطی احساس ناامنی زیادی میکنند.
آنها از احتمال تاثیر این مشاجره بررابطه خود با والدینشان هم نگران می شوند.
تحقیقات همچنین نشان می دهد که دختران و پسران واکنش متفاوتی در مقابل اختلاف پدرو مادر خود نشان می دهند. دختران بیشتر مستعد مشکلات عاطفی و پسرها بیشتر مستعد مشکلات رفتاری هستند.
نگرانی والدین از تاثیر دعوای خود برفرزندانشان
طبیعی است که والدین نگران تاثیر دعوای خود بر کودکانشان باشند.
دعوا یا اختلاف نظر بین پدرو مادر گهگاه پیش میآید اما اگر آنها بتوانند دلیل اختلاف نظرشان را با فرزندان خود در میان بگذارند و به نحوی مناسب به آن خاتمه دهند کودکان هم واکنش بدی نشان نمیدهند.
در واقع اگر والدین بتوانند دعوای خود را با رفع اختلاف نظر و با در میان گذاشتن آن با فرزندان پایان دهند، درس خوبی هم به فرزندان خود میآموزند که به روابط احساسی آینده آنها کمک میکند.
آگاه کردن والدین از تاثیر رابطه آنها برفرزندانشان سلامت کودکان امروز را که والدین فردا خواهند بود تضمین میکند.